IKIGAI (อิคิไก)

เราทุกคนอยากมีความสุข แต่มีใครรู้บ้างมั้ยว่าต้องทำอย่างไรบ้าง? บางครั้งการค้นหาความสุขไปนานๆ หาเท่าไหร่ก็หาไม่เจอ จะทำให้เรารู้สึกว่างเปล่า ท้อแท้ และไม่รู้จะไปต่อยังไงกับชีวิตได้ ความสุขมักจะมาแล้วก็ไป เพราะฉะนั้นเราเลยคิดว่ามันเป็นสิ่งที่ไร้ประโยชน์มากที่จะไล่ตามหาความสุข มันเลยทำให้เรานึกคิดมาว่า

“ความสุขคือจุดหมายของชีวิตเราเหรอ?”

แค่นี้เหรอที่เราต้องการในชีวิต? ตอบตรงๆเลยว่า — ไม่ ชีวิตเรามีสิ่งอื่นนอกเหนือจากความสุข ที่เป็นจุดหมายของชีวิตเราได้ แต่ชลเลได้เจอสิ่งหนึ่งที่จะช่วยทุกคนได้ สิ่งนั้นคือ “อิคิไก”​

Ikigai (อิคิไก) คือ แนวคิดจากคนญี่ปุ่นที่ช่วยสร้างความหมายให้กับชีวิต มันคือสิ่งที่ช่วยทำให้คนญี่ปุ่นทั่วประเทศมีเหตุผลตื่นขึ้นมาใช้ชีวิตในแต่ละวัน องค์ประกอบของมันมีอยู่ทั้งหมด 4 อย่าง นั่นก็คือ :​

1) ทำสิ่งที่เรารัก​

2) ทำสิ่งที่เราทำได้ดี​

3) ทำสิ่งที่สร้างรายได้ให้เรา​

4) และ ทำสิ่งที่มีประโยชน์ต่อโลกใบนี้​

แนวคิดนี้เป็นจุดเริ่มต้นที่ดีของเราได้ในตอนที่เรายังสับสนกับชีวิต เพื่อที่จะตามหาความสุข​

1) สิ่งที่เรารัก​

เราทุกคนมีบางอย่างที่ทำให้เรารู้สึกดีขึ้น บางอย่างที่เราสามารถทำได้โดยไม่ต้องคิด และมีความสุขกับสิ่งที่อยู่ตรงหน้า นั่นก็คือ ความรัก นั่นคือเหตุผลที่หลายๆคนชอบอ่านหนังสือ หรือ ออกกำลังกาย เพราะเราได้มีความสุขกับสิ่งที่เรากำลังทำอยู่ตรงหน้า โดยไม่คิดถึงปัญหาอื่นๆในชีวิต​

2) สิ่งที่เราทำได้ดี​

นั่นไม่ได้หมายความว่ามันต้องเป็นสิ่งที่เราเกิดมาแล้วมีพรสวรรค์โดยธรรมชาติ แต่เป็นสิ่งที่เราเรียนรู้และฝึกฝนจนมันกลายเป็นความสามารถพิเศษของเราเอง สมมุติว่าเราต้องการจะเป็นครู แต่เราไม่กล้าแสดงออก พูดไม่ค่อยคล่อง และมักจะหลงๆลืมๆว่ากำลังสอนอะไรอยู่ ด้วยความขยันและความตั้งใจที่จะปรับปรุง เราจะเริ่มเห็นนักเรียนเข้าใจบทเรียนเรามากขึ้น ตั้งใจเรียนมากขึ้น และผลลัพธ์คือคะแนนของนักเรียนที่ออกมาดีขึ้น นั่นคือความหมายของการทำสิ่งที่เราทำได้ดี ไม่ใช่การที่ดีตั้งแต่เกิด แต่สามารถฝ่าฟันอุปสรรคและปรับปรุงตัวเองมากขึ้น การที่เราสามารถผ่านอุปสรรค ทำให้เรารู้สึกถึงการบรรลุเป้าหมายจากข้างในตัวเราเอง นั่นคือเหตุผลที่ข้อนี้เป็นข้อสำคัญมาก​

3) สิ่งที่สร้างรายได้ให้เรา​

หลายๆคนคงคิดก่อนเลยว่า เราไม่ต้องการเงินเพื่อที่จะมีความสุขหรอก แต่เราต้องมองความเป็นจริงของโลกใบนี้ด้วย ถ้าไม่มีเงินแล้วจะมีเวลาดื่มด่ำกับความสุขที่อยู่ตรงหน้าเรามั้ย? ถ้าไม่มีเงิน เราจะมีที่ซุกหัวนอนมั้ย? มีข้าวกินให้อิ่มท้องมั้ย? มีเสื้อผ้าให้ใส่มั้ย? ถ้ามีเงินไม่เพียงพอกับความต้องการเหล่านี้ เราก็คงต้องแลกเวลาที่เราจะมีความสุข กับการที่ต้องมานั่งเครียดกับการหาเงินให้มีบ้านคุ้มหัว และนั่งเครียดอยู่ว่า”จะใช้ชีวิตได้ยังไง?” และมันไม่เพียงพอที่จะหาเงินพอดีกับการใช้ชีวิตไปวันๆ เราต้องหาเงินเพียงพอที่จะใช้ชีวิตได้อย่างสบายๆ และเงินจำนวนที่ว่านั้นก็เปลี่ยนแปลงไปตามสถานที่ที่อยู่อาศัยของแต่ละคน การใช้เงิน 30,000 ต่อเดือนอาจจะทำให้คุณใช้ชีวิตหรูหราในชนบท แต่อาจจะไม่เพียงพอต่อค่าเช่าค่ากินในเมืองใหญ่​

4) สิ่งที่มีประโยชน์ต่อโลกใบนี้​

เราถูกโปรแกรมมาให้รู้สึกดีเมื่อเราเป็นที่ต้องการในสังคม ถ้าเป็นสมัยก่อนคงง่ายกว่านี้ แต่ละคนมีหน้าที่ของตัวเองที่ชัดเจน เชฟเป็นคนทำอาหาร หมอเป็นคนดูแลคนป่วย ตำรวจคอยปกป้องประชาชน งานของทุกคนมีผลกระทบที่ดีต่อสังคม แต่สมัยนี้แล้ว หลายๆคนก็เริ่มมีงานที่แตกต่างออกไปกว่าเดิมมาก เช่นงานที่เป็นส่วนหนึ่งของออฟฟิศเล็กๆให้กับบริษัทที่ใหญ่ จนมันทำให้เรารู้สึกว่า “ทำไปแล้วได้อะไร?” ทำแล้วไม่เห็นที่ผลกระทบต่อสังคม ต่อโลกใบนี้เลยสักนิด มันทำให้เราคิดว่า งานของเราไม่ได้ช่วยใครเลยสักนิด ถ้าเราลาออกไปก็คงไม่มีใครสนใจเพราะคงไม่มีผลกระทบใดๆ ดังนั้นเราถึงต้องพยายามหาสิ่งที่โลกต้องการ บางอย่างที่จะเป็นประโยชน์แก่สังคม แล้วความรู้สึกแย่นั้นจะหายไป​

สิ่งที่น่าสนใจเกี่ยวกับอิคิไกคือ เราสามารถเห็นได้ว่าเราอยู่ในจุดไหนของชีวิต และเรายังคงต้องปรับปรุงด้านไหนอีกโดยการเปรียบเทียบสิ่งที่เรามีกับแผนภาพด้านล่างนี้​

— ถ้าคุณมี สิ่งที่คุณรัก และ สิ่งที่คุณทำได้ดี นั่นหมายความว่าคุณมี “ความหลงไหล” คนส่วนมากที่อยู่ในหมวดหมู่นี้มักจะเป็น ศิลปินที่อยากจะเป็นนักเขียน หรือนักร้อง แต่ปัญหาคือ คุณยังไม่สามารถสร้างรายได้จากสิ่งที่คุณกำลังทำอยู่ ลองหาวิธีโปรโมทผลงานตัวเอง และโฟกัสเรื่องการตลาดเพื่อให้คุณมีช่องทางการหารายได้ได้มากขึ้น​

— ถ้าคุณมี สิ่งที่คุณรัก และ สิ่งที่เป็นประโยชน์ต่อโลก นั่นแปลว่าคุณมี “ภารกิจ” หลายคนที่อยู่ในวงนี้มักจะเป็นนักเขียน หรือ นักปฏิบัติการที่ต้องการเห็นความเปลี่ยนแปลงในการใช้พลาสติก หรือต้องการให้คนเห็นข้อดีของการเป็นมังสวิรัติ คนเหล่านี้ต้องการเห็นสิ่งดีๆเกิดขึ้นรอบโลก แต่ไม่มีความสามารถพอในการเขียนหรือพูดที่จะปรับเปลี่ยนความคิดคนอื่น ถ้าคุณอยู่ในหมวดหมู่นี้ ลองฝึกฝนการเขียนหรือการแสดงออกที่ดีขึ้นเพื่อให้คนอื่นเห็นสิ่งที่คุณเห็น​

— ถ้าคุณมี สิ่งที่ทำได้ดี และ สิ่งที่สร้างรายได้ให้คุณได้ คุณมีสิ่งที่คนส่วนมากบนโลกนี้มี นั่นก็คือ “อาชีพเชี่ยวชาญ” งาน8ชั่วโมงที่น่าเบื่อที่ช่วยคุณจ่ายค่าน้ำค่าไฟ แต่สิ่งที่ทำให้คุณเกลียดงานนี้ก็เพราะ มันไม่ใช่งานที่คุณรัก หรือ คุณไม่เห็นเลยว่ามันมีผลประโยชน์ดีกับโลกยังไง ถ้าคุณตกอยู่ในหมวดหมู่นี้ คุณต้องลองทำอะไรใหม่ๆและหาให้ได้ว่า อะไรกันแน่ที่เรารักที่จะทำ​

— ถ้าคุณมี สิ่งที่สร้างรายได้ให้คุณได้ และ สิ่งที่เป็นประโยชน์ต่อโลก คุณมีสิ่งที่เรียกว่า “งานหาเลี้ยงชีพ” ตัวอย่างที่ดีของคนที่ตกอยู่ในกลุ่มนี้คือ คนที่เป็น อาจารย์ คนเหล่านี้มีรายได้ที่ดีและสร้างประโยชน์ให้แก่สังคมโดยการสร้างความรู้ให้แก่รุ่นหลังๆต่อไป แต่เขามักจะตกอยู่ในกิจวัตรประจำวันที่สอนสิ่งเดิมๆทุกๆปี ซึ่งอาจจะทำให้มีความปรับปรุงที่ช้าลง ถ้าคุณตกอยู่ในหมวดหมู่นี้ สิ่งที่คุณควรโฟกัสคือการปรับปรุงตัวเองให้ดีขึ้นตลอดเวลา ท้าทายตัวเองให้หาสิ่งใหม่ๆ​

ความสุขอาจจะไม่ใช่เป้าหมายของชีวิต แต่ถ้าเรามีทั้ง 4 องค์ประกอบนี้ ถ้าเรามี สิ่งที่เรารัก สิ่งที่เราทำได้ดี สิ่งที่สร้างรายได้ให้กับเรา และสิ่งที่มีประโยชน์ต่อโลก แค่มี 4 อย่างนี้ ความสุขก็จะเกิดขึ้นมาในตัวเราเอง จากเป้าหมายของชีวิตเรา